Dat horecazaken in Breda zaterdag de coronaregels negeerden valt te verklaren, stelt hoofddocent Ingrid Leijten van de Universiteit Leiden. Ze maakt zich zorgen over het dalend vertrouwen in de overheid.

Kunt u verklaren waarom de vlam zo vaak in de pan slaat? Nu hielden horecazaken in Breda zich weer niet aan de vervroegde sluitingstijd. In Leeuwarden braken rellen uit.

Ingrid Leijten, gepromoveerd op grondrechten: ,,We leven weliswaar in een democratie, maar zijn niet gewend om de werking ervan zo direct te ervaren. De overheid maakt voortdurend wetten en neemt continu maatregelen, maar in de coronatijd worden vandaag maatregelen afgekondigd die morgen ingaan en waarvan we de gevolgen al meteen voelen.‘’

,,Normaal hebben we niet zo’n last van beperkingen van onze grondrechten, maar nu voelt de macht van de overheid al snel als een bedreiging, ook al kunnen we ons natuurlijk nog steeds wenden tot onze volksvertegenwoordigers in het parlement of de rechter.‘’

,,In dit specifieke geval – dat geldt meestal bij coronamaatregelen – gaat het om maatregelen waar politieke speelruimte in zit. Er is niet één juiste oplossing: de horeca moet om 20 uur dicht, maar dat had ook pakweg 22 uur kunnen zijn. Dit kan willekeurig overkomen. Het wordt in deze tijd pijnlijk duidelijk dat ook een democratie niet altijd goed functioneert, al is het nog steeds het beste systeem dat we hebben.’’

Waar gaat het mis?

,,In het algemeen: omdat we grondrechten als het recht op gelijke behandeling, onaantastbaarheid van het lichaam en andere vrijheden als absoluut zien. Zo werkt dat niet in een samenleving, daar is beperking van grondrechten aan de orde van de dag. Dat kan onmogelijk anders, dat moeten we niet meteen zien als een fout van de overheid.‘’

,,Een coronapas is niet per definitie discriminatie. Grondrechten worden als breekijzer gebruikt in de discussie terwijl ze ons in werkelijkheid echt wel beschermen, ook bij nieuwe maatregelen. Het zou voor burgers goed zijn meer te weten over de werking van grondrechten en de democratie. Dat zou al veel onvrede schelen.‘’

,,Aan de kant van de overheid mogen de strategie en de communicatie beter. Ook een demissionaire regering moet haar werk doen, maar zet dan wél een concrete visie uiteen. Vertrouwen win je ook met standvastigheid en rechtlijnigheid. In Nederland zien we juist dat vertrouwen tekortschieten. Daarbij komt dat we net een toeslagenaffaire hebben gehad. Bovendien stevenen we af op een ‘oude’ coalitie die van een nieuwe bestuurscultuur nog niet veel werk lijkt te maken.’’

Als ongevacci­neer­den straks op bepaalde plekken helemaal niet meer welkom zijn, dan moet de overheid daar wel een heel goed verhaal bij hebbenIngrid Leijten (universitair hoofddocente, gepromoveerd op grondrechten)

Hoe kijkt u aan tegen verplichte QR-codes en de komende 2G-samenleving? Wordt het verzet van sommigen dan nog sterker?

,,Tot nu toe was er geen sprake van discriminatie omdat iemand die zich niet had laten vaccineren, nog steeds de keuze had om zich te laten testen. Als ongevaccineerden straks op bepaalde plekken helemaal niet meer welkom zijn, dan moet de overheid daar wel een heel goed verhaal bij hebben. Dan heb je het over een verdergaande inbreuk op grondrechten die een bijzonder stevige rechtvaardiging vereist.’’

Dus?

,, Als overheid moet je daar niet omheen willen draaien. Geef gewoon toe dat je daar heel ver mee gaat en onderbouw met goede argumenten waarom dat toch nodig is. Daarmee alleen al wek je vertrouwen en voorkom je mogelijk nieuwe confrontaties met de eigen bevolking.